„Nad Niemnem” w ramach 12. edycji „Narodowego Czytania”

Lektura tej książki pozwoli przenieść się w czasy Powstania Styczniowego, ale i poznać dziewiętnastowieczne polskie obyczaje oraz piękno przyrody. W sobotę 9 września 2023 roku w całym kraju odbędzie się akcja pod hasłem „Narodowe Czytanie”, w trakcie której wszyscy uczestnicy będą zagłębiać się w karty powieści „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej.

O tegorocznej edycji tego wydarzenia oraz o tej pozytywistycznej lekturze opowiedział Radiu Nowa Kultura Rafał Wiśniewski, dyrektor Narodowego Centrum Kultury.

– „Narodowe Czytanie” to piękna akcja zapoczątkowana przez Kancelarię Prezydenta Bronisława Komorowskiego a jest kontynuowana przez Kancelarię Prezydenta Andrzeja Dudy. To dwunasta odsłona czytania kanonów polskiej literatury. Zaczęliśmy od „Pana Tadeusza” a obecnie w tym roku lekturą jest „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej. Akurat w przypadku tych dwóch pozycji bym powiedział, że jest pewna łączność, bo krytycy uznawali, że powieść „Nad Niemnem” ma podobne walory jak dzieło Adama Mickiewicza, więc jest warta zauważenia. W tym roku obchodzimy sto sześćdziesiątą rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego, a wątek tego zrywu jest silnie zaakcentowany w powieści Orzeszkowej. Chociaż jest to powieść wielowymiarowa i każdy znajdzie w niej coś dla siebie. Jest wątek afektywny, miłość, która zwycięża czas i przestrzeń. Jest praca u podstaw czyli koncepcja pozytywistyczna, która po romantyzmie była tak kluczowa. Ale w tym dziele odnajdujemy i romantyzm i pozytywizm, które się wzajemnie przeplatają. Jest również wątek społeczno-ekonomiczny, w szczególności konflikt, który narastał między szlachtą, więc to jest element ważny do zaakcentowania. I oczywiście opisy etnograficzne, którym Orzeszkowa poświęciła bardzo dużo czasu, była w tym zaangażowana. Ta perspektywa, w szczególności opisy natury, opisy wioski i życia ludzi były bardzo istotne i kluczowe. To powieść o charakterze uniwersalistycznym w kontekście wydarzeń, które dzieją się obecnie na Ukrainie – więc wcześniej rola cara a obecnie rola władcy w Federacji Rosyjskiej, która w sposób bezpardonowy prowadzi wojnę na ukraińskich terenach. I tradycje romantyczne, i pozytywistyczne, dbałość o realizm, amatorskie zainteresowania studiami etnograficznymi Orzeszkowej, etos pracy u podstaw, konflikt klasowy, i miłość Justyny i Jana – wszystko to odnajdujemy w tej pozycji. Ta powieść trochę odpowiada współczesności i jest remedium na kulturę bombardujących szybkich informacji, dlatego że te długie, „gęste”, soczyste opisy, które możemy odczytywać dla niektórych będą swoistym wyzwanie, ale smakosze odnajdą to, co „w naturze najlepsze”. Jeżeli ktoś kocha faunę i florę i nie chce „fejsbukowo” ratować puszczy amazońskiej, a chce się po prostu przenieść do pewnych „gęstych” opisów, to powinien sięgnąć do Elizy Orzeszkowej – przyznał dyrektor NCK.

Szczególną oprawę będzie miało centralne wydarzenie „Narodowego Czytania” powieści „Nad Niemnem”.

– Spotykamy się w warszawskim Ogrodzie Saskim w sobotę 9 września o godzinie 11.00, bo tam odbędzie się centralne wydarzenie. Wybitni polscy aktorzy i również artyści, bo jest to „okraszone” muzyką, będą prezentowali fragmenty tejże powieści. Wszystko zaczyna się o godzinie 11.00 i w kilku częściach trwa do godziny 16.00. Osoby, które nie mogą – z przyczyn obiektywnych – pojawić się w Ogrodzie Saskim, mogą korzystać z transmisji, która będzie na stronach mediów społecznościowych Narodowego Centrum Kultury i Kancelarii Prezydenta. Ale co ważne, niezależnie gdzie jesteśmy – czy jesteśmy w Warszawie, czy jesteśmy pod Warszawą, czy jesteśmy na wschodzie, na zachodzie, na północy i na południu – wszyscy możemy czytać Orzeszkową. Prywatnie i publicznie, w górach, na szlakach, na statkach, w kosmosie – mam nadzieję, że również tam znajdą się osoby, które będą czytały powieść „Nad Niemnem”. Bo czytanie nas wzbogaca, bo czytanie ma tylko dobre strony – tak mówimy w Narodowym Centrum Kultury – i nie tylko my – zakończył Rafał Wiśniewski.

W centralnym wydarzeniu tegorocznego „Narodowego Czytania” w Ogrodzie Saskim w Warszawie udział wezmą prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda wraz z małżonką Agatą Kornhauser-Dudą.